1. Ogólna charakterystyka miejscowości
Wioska położona jest w południowej części powiatu pszczyńskiego, administracyjnie sołectwo Czarków należy do gminy Pszczyna. Gminę Pszczyna tworzą miasto Pszczyna oraz sołectwa: Brzeźce, Czarków, Ćwiklice, Jankowice, Łąka, Poręba, Piasek, Rudołtowice, Studzienice, Studzionka, Wisła Mała, Wisła Wielka.
Miejscowość Czarków od wschodu graniczy z Piaskiem, od zachodu z Radostowicami w gminie Suszec, od północy z Kobiórem (gmina Kobiór). Powierzchnia miejscowości wynosi 7,5 km2.
Zgodnie z danymi Urzędu Miejskiego w Pszczynie, na dzień 31.12.2008r., miejscowość liczyła 1 966 mieszkańców.
2. Ludność
Zgodnie z danymi Urzędu Miejskiego w Pszczynie liczba ludności wg faktycznego miejsca zamieszkania w miejscowości Czarków pod koniec 2008r. wyniosła 1 966 mieszkańców, co stanowi 3,9 % ludności gminy Pszczyna, z czego same miasto Pszczyna liczy 25 883 mieszkańców.
Tabele poniżej przedstawiają liczbę ludności w porównaniu z liczbą mieszkańców gminy Pszczyna oraz w podziale na poszczególne sołectwa gminy Pszczyna.
|
|
Gmina Pszczyna |
Czarków |
|
Liczba ludności w 2007 |
50 156 |
1 950 |
|
% |
100% |
3,9% |
|
Liczba ludności w 2008 |
50 062 |
1 966 |
|
% |
100% |
3,9% |
Tabela 1 Liczba ludności w porównaniu z liczbą mieszkańców gminy Pszczyna (stan 31.12.2008r.).
Źródło: Dane statystyczne Urzędu Miejskiego w Pszczynie.
|
Sołectwa |
Liczba mieszkańców – stan na 31.12.2005 |
Liczba mieszkańców – stan na 31.12.2006 |
Liczba mieszkańców – stan na 31.12.2007 |
Liczba mieszkańców – stan na 31.12.2008 |
|
Brzeźce |
1057 |
1084 |
1077 |
1096 |
|
Czarków |
1900 |
1924 |
1950 |
1966 |
|
Ćwiklice |
2654 |
2648 |
2697 |
2700 |
|
Jankowice |
2629 |
2662 |
2697 |
2743 |
|
Łąka |
2815 |
2823 |
2805 |
2828 |
|
Piasek |
3367 |
3363 |
3363 |
3346 |
|
Poręba |
990 |
983 |
966 |
963 |
|
Rudołtowice |
1103 |
1099 |
1112 |
1128 |
|
Studzionka |
2198 |
2231 |
2230 |
2248 |
|
Studzienice |
1681 |
1709 |
1682 |
1710 |
|
Wisła Mała |
1320 |
1309 |
1313 |
1301 |
|
Wisła Wielka |
2139 |
2138 |
2157 |
2150 |
|
RAZEM: |
23 853 |
23 973 |
24 049 |
24 179 |
Tabela 2 Liczba ludności w poszczególnych sołectwach gminy Pszczyna 2005-2008
Źródło: Urząd Miejski w Pszczynie
Ważną informacją jest wskaźnik gęstości zaludnienia dla gminy Pszczyna, który wynosi (287 os/km2), podobnie jak w powiecie i jest niższy od średniej wojewódzkiej (379 osoby na 1 km2), ale znacznie przewyższa średnią krajową (122 osoby na 1 km2).
W gminie Pszczyna, podobnie jak w powiecie pszczyńskim daje się zauważyć dodatni i zwiększający się na przestrzeni ostatnich lat przyrost naturalny na 1000 ludności. Jest to tendencja odwrotna do obserwowanej w województwie, gdzie przyrost naturalny jest ujemny i wynosił w 2002r.(-1,1); 2003r.(-1,4); 2004r. (-1,2) 2005r. (-1,2) 2006r. (-0,8) na 1000 mieszkańców. Tabela poniżej przedstawia liczbę dzieci urodzonych w 2008r. zameldowanych na terenie poszczególnych sołectw gminy Pszczyna.
|
SOŁECTWA |
2007 |
2008 |
|
Czarków |
30 |
28 |
|
Piasek |
37 |
42 |
|
Brzeźce |
19 |
23 |
|
Poręba |
7 |
13 |
|
Jankowice |
30 |
45 |
|
Studzienice |
22 |
24 |
|
Ćwiklice |
34 |
36 |
|
Rudołtowice |
19 |
23 |
|
Łąka |
23 |
28 |
|
Wisła Wielka |
20 |
24 |
|
Wisła Mała |
16 |
18 |
|
Studzionka |
24 |
31 |
|
Razem sołectwa |
281 |
335 |
|
OGÓŁEM Gmina Pszczyna |
571 |
596 |
Tabela 3 Liczba dzieci urodzonych w 2008r. zameldowanych na terenie Gminy Pszczyna.
Źródło: Dane Urzędu Miejskiego w Pszczynie
3. Rys historyczny
Najstarsze dokumenty archiwalne dotyczące Czarkowa pochodzą z XVI wieku, lecz z całą pewnością wioska istniała już wcześniej. W protokolarzu rosyjskim miasta Pszczyna z 1467r. znajdziemy pierwszą wzmiankę dotyczącą Czarkowa. Ciekawostką jest fakt, iż od 1801r. przez kilkadziesiąt lat w Czarkowie, na bazie miejscowych wód mineralnych funkcjonowało książęce uzdrowisko. Leczono w nim przede wszystkim schorzenia reumatyczne. W 1831r. urządzono w nim szpital wojskowy dla stacjonujących w tym czasie wojsk pruskich. W drugiej połowie XIX stulecia, zadania uzdrowiska zostały przejęte przez nowo powstałe uzdrowisko w Goczałkowicach.
Drugą ciekawostką jest utworzenie w 1765r. manufaktury produkującej łyżki. Ze względu na nieopłacalność produkcji, fabrykę przyłączono do kompleksu uzdrowiskowego.
W latach 1847-1848, w czasie głodu i epidemii tyfusu, zorganizowano w miejscowości sierociniec. Sierociniec urządzono w pomieszczeniach uzdrowiska. Trzynaście lat później sierociniec zlikwidowano.
Czarków do roku 1945 pozostawał gminą samodzielną. Na podstawie ustawy z dnia 11 września 1944, w roku 1945 Czarków został wcielony do gminy zbiorowej Pszczyna-wieś.
Na podstawie ustawy z 1954r., o reformie podziału administracyjnego wsi o powołaniu Gromad, przydzielono Czarków do gromady Piasek. Z dniem 2 stycznia 1973r. ponownie powstały wielowioskowe Gminy. Miejscowość Czarków została włączona do gminy Pszczyna.
4. Struktura przestrzenna miejscowości
Miejscowość Czarków otoczona jest z trzech stron lasami, jedynie od strony południowej jest otwarta w kierunku Starej Wsi, dzielnicy Pszczyny. Czarków rozciąga się wzdłuż ulicy Powstańców Śląskich, od której odchodzą liczne ulice boczne. W centrum wsi usytuowany jest Kościół Parafialny, Ośrodek Kultury, Zespół Szkolno-Przedszkolny, Ośrodek Zdrowia jak również kilka sklepów. Komunikację zapewnia mieszkańcom linia autobusowa PKS i linia kolejowa łącząca Pszczynę z Rybnikiem. W 1993 r. otwarto w Czarkowie przystanek kolejowy, usytuowany w lesie, 1,5 km od centrum wsi.
Powierzchnia miejscowości Czarków wynosi 7,5 km2, co stanowi 4,3 % powierzchni gminy Pszczyna.
|
|
Pszczyna |
Czarków |
|
km2 |
175 |
7,5 |
|
% |
100% |
4,3% |
Tabela 4 Powierzchnia miejscowości Czarków w stosunku do powierzchni gminy Pszczyna.
Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Śląskiego 2006
5. Zasoby przyrodnicze
Szczególnym bogactwem przyrodniczym Czarkowa są lasy i liczne stawy. Kiedyś lasy książęce przejął Skarb Państwa, obecnie pozostają pod administracją Nadleśnictwa Kobiór.
Gęsto osadzone są zbiorniki wodne-stawy, których większość osuszono, ale w pozostawionych nadal prowadzi się intensywną hodowlę ryb.
6. Zasoby dziedzictwa kulturowego
Warto zaznaczyć, że na przełomie XVIII i XIX stulecia w Czarkowie funkcjonowało uzdrowisko, używano wód mineralnych z trzech źródeł żelazistych. Do dzisiaj w centrum wsi istnieje dawny budynek kąpielowy.
Miejscowość może poszczycić się również zabytkową kapliczką i starym cmentarzyskiem, sięgającym czasów najazdu Szwedów, zwanym zwyczajowo przez mieszkańców „Dębiną”.
7. Obiekty i tereny
Przez sołectwo przebiegają liczne szlaki spacerowe, jak również ścieżki rowerowe. Najciekawszą z tras jest trasa książęca wiodąca z Pałacu Książąt Pszczyńskich w Pszczynie do pałacu myśliwskiego w Promnicach (obecnie terytorium powiatu tyskiego). Trakt ten wiodący przez lasy, swego czasu zwane lasami pszczyńskimi czy puszczą pszczyńską, jest intensywnie uczęszczany ze względu na jego malownicze usytuowanie. Do 2001 roku w Czarkowie, w północnej części sołectwa, funkcjonowała jednostka wojskowa zlokalizowana na terenach leśnych, natomiast w chwili obecnej na jej miejscu powstaje osiedle domów jednorodzinnych.
8. Infrastruktura Społeczna
Mieszkańcy mogą korzystać z biblioteki publicznej mieszczącej się w Ośrodku Kultury.
Do 1868 roku Czarków nie posiadał swojej szkoły. Dzieci uczęszczały do szkoły w miejscowości Stara Wieś. Od tego czasu rozpoczęła się organizacja nauki dla czarkowskich dzieci we wsi. Mieszkańcy przez długie lata zbierali fundusze na budowę swojej szkoły, która powstała w 1880 roku. Później w tym budynku mieściło się przedszkole, aż do 2000 roku. Obecnie budynek ten, po gruntownym remoncie, służy jako Ośrodek Zdrowia. Dzięki staraniom śp. Jana Liszki, ówczesnego naczelnika gminy wraz z miejscowymi aktywistami, w roku 1936 powstała nowa szkoła. Obecnie w tymże budynku mieści się Zespół Szkolno – Przedszkolny.
W 1994 roku, w niecałe dwa lata powstała nowoczesna sala gimnastyczna wraz z zapleczem, na które składa się salka korekcyjna, szatnie dla dziewcząt i chłopców wraz z prysznicami i toaletami, pomieszczenia dla nauczycieli, przechowalnia sprzętu oraz widownia.
Sala gimnastyczna była obiektem wolnostojącym. Powstał, więc projekt łącznika między budynkiem szkolnym, a salą. W ten sposób zaczęto rozbudowę szkoły, w wyniku, czego dobudowana została część szkoły o powierzchni starej szkoły, mieszcząca 4 sale lekcyjne, stołówkę, szatnię i pomieszczenia administracyjne. Obecnie szkoła w Czarkowie jest obiektem nowoczesnym, w pełni wyposażonym i funkcjonalnym. Stanowi niejako wizytówkę sołectwa. Placówka oświatowa, często jest organizatorem imprez środowiskowych typu: koncerty, festyny, przedstawienia teatralne, panele dyskusyjne, imprezy okazjonalne dla seniorów i rodziców. Placówka jest inicjatorem kontaktów Czarkowa z miejscowością Tarves w Szkocji. Goście z Tarves odwiedzili szkołę i Czarków już trzykrotnie.
9. Infrastruktura techniczna
Poszczególne domostwa mają indywidualne systemy grzewcze, najczęściej spalają węgiel. Wieś jest zgazyfikowana i jest zaopatrzona w wodociąg. W miejscowości brakuje jednak kanalizacji i odprowadzenia ścieków.
Tabela poniżej przedstawia wykaz dróg gminnych zakwalifikowanych do dróg publicznych w gminie Pszczyna.
|
L.p |
NAZWA ULICY |
NR. EWID. |
DŁU GOŚĆ /mb/ |
RODZAJ NAWIERZCHNI |
|||
|
trwała |
utwardzona |
gruntowa |
|||||
|
Mat. kamien. |
frez |
||||||
|
1. |
Boczna |
340 001 S |
420 |
420 |
|
|
|
|
2. |
Doświadczalna |
340 002 S |
896 |
896 |
|
|
|
|
3. |
Drobiowa |
340 004 S |
523 |
523 |
|
|
|
|
4. |
Dworcowa |
340 005 S |
480 |
|
480 |
|
|
|
5. |
Jasna |
340 006 S |
923 |
450 |
473 |
|
|
|
6. |
Kolejowa |
340 007 S |
1563 |
1488 |
75 |
|
|
|
7. |
Krótka |
340 009 S |
465 |
45 |
420 |
|
|
|
8. |
Leśna |
340 010 S |
1330 |
1330 |
|
|
|
|
9. |
Łączna |
340 008 S |
280 |
|
|
280 |
|
|
10. |
Ogrodowa |
340 013 S |
613 |
|
|
613 |
|
|
11. |
Polna |
340 014 S |
284 |
|
|
|
284 |
|
12. |
Wiśniowa |
340 003 S |
550 |
|
550 |
|
|
|
13. |
Wolności |
340 016 S |
1885 |
1485 |
|
|
400 |
|
14. |
Starowiejska |
340 015 S |
718 |
718 |
|
|
|
|
Łącznie
|
10930 |
7355 |
1998 |
893 |
684 |
||
Tabela 5 Wykaz dróg gminnych zakwalifikowanych do dróg publicznych w gminie Pszczyna
– sołectwo Czarków (stan na 01.08.2007r.)
Źródło: Urząd Miejski w Pszczynie.
10. Gospodarka i Rolnictwo
Na terenie sołectwa funkcjonuje kilka zakładów przemysłowo-usługowych, dających zatrudnienie wielu mieszkańcom. Wieś początkowo o rolniczym charakterze przekształciła się stopniowo w przemysłowo-rolniczą, mieszkańcy sukcesywnie likwidowali uprawy i hodowlę na rzecz zatrudniania się w przemyśle, również poza Czarkowem.
Z dawnego rolniczego charakteru wsi pozostał jedynie układ zagrodowy zabudowań.
11. Kapitał Społeczny i Ludzki
Społeczność Czarkowa wiele razy udowodniła, że potrafi działać efektywnie dla wspólnej sprawy. Przykładem są przeprowadzone inwestycje: budowa Ośrodka Kultury, gazyfikacja wsi, rozbudowa szkoły i wiele innych.
Na terenie Czarkowa działa aktywnie Ludowy Klub Sportowy, Koło Gospodyń Wiejskich, Koło Emerytów.
|
Rodzaj zasobu |
Opis (nazwanie) zasobu jakim wieś dysponuje |
Znaczenie zasobu
|
|||
|
Małe |
Śred-nie |
Duże |
Wybit-ne |
||
|
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
|
Środowisko przyrodnicze, -walory przyrodnicze –walory krajobrazu -cenne przyrodniczo obszary i obiekty
|
– tereny leśne – stawy |
|
|
X X |
|
|
Środowisko kulturowe,
– obiekty zabytkowe
|
– dawny budynek kąpielowy – zabytkowa kapliczka – cmentarz |
|
|
X
X X
|
|
|
Obiekty i Tereny,
– szlaki turystyczne – ścieżki rowerowe
|
|
|
|
X X
|
|
|
Infrastruktura techniczna,
|
– sieć gazownicza – sieć wodociągowa
|
|
|
X X
|
|
|
Gospodarstwo i rolnictwo, – gospodarstwa rolne -mikroprzedsiębiorstwa, zakłady usługowe
|
|
|
|
X X |
|
|
Infrastruktura społeczna,
– placówki oświatowe – biblioteka – ośrodek zdrowia
|
– Zespół Szkolno-Przedszkolny w Czarkowie – Biblioteka publiczna – Ośrodek zdrowia
|
|
|
X
X X |
|
|
Kapitał społeczny,
– związki i stowarzyszenia
|
– Koło Gospodyń Wiejskich, – Ludowy Klub Sportowy – Koło Emerytów |
|
|
X
X
X |
|
Tabela 6 Inwentaryzacja zasobów służących odnowie miejscowości
Źródło: Opracowanie własne